Տնտեսական և սոցիալական իրավունքները հավասարազոր չեն — Սահմանաբնակ երիտասարդների ներուժի բացահայտում

Մարդու իրավունքներն ու նեոլիբերալիզմը հավասարապես մեծ հեղինակություն ստացան 20-րդ դարի վերջին տասնամյակների ընթացքում, բայց ինչպիսի՞ն է այդ երկուսի հարաբերությունը: Մարդու իրավունքները արդյոք իր մեջ ամփոփում է տնտեսական արդարության ավելի մեծ պատկերը հասարակության մեջ: Այն հասարակություններում, որոնք դեռ 2008 թ.-ին բախվել են համաշխարհային ֆինանսական ճգնաժամի հետևանքների հետ, կարևոր խնդիր է, թե որ գաղափարները պետք է հիմք հանդիսանան արդար հասարակության համար: Պատմաբան և իրավագիտության պրոֆեսոր Սեմյուել Մոյնի հետ մենք խոսեցինք տնտեսական և սոցիալական իրավունքների, հավասարության և նեոլիբերալիզմի և այն մասին, թե ինչպես են այս հասկացությունները գործում գլոբալ աշխարհում:

Քրիսթյան Սիմոն. Ձեր վերջին գիրքը «Բավական չէ. Մարդու իրավունքները անհավասար աշխարհում» նկարագրում է, թե ինչպես է մարդու իրավունքների դարաշրջանը համընկել նեոլիբերալիզմի և աճող անհավասարության դարաշրջանի հետ։ Կարո՞ղ եք նկարագրել, թե ինչը հանգեցրեց այս համակեցությանը:

Սեմյուել Մոյն. Մարդու իրավունքների դարաշրջանն իսկապես սկսվեց 1970-ականներին, և նեոլիբերալիզմի բեկումը տեղի ունեցավ հենց նույն պահին, այնպես որ կարող եք ասել, որ դրանք պատմական ուղեկիցներ են: Հարցն այն է, թե ինչ դուրս կգա այս զուգադիպությունից: Ես պնդում եմ, որ մենք չպետք է մարդու իրավունքների համար շարժումները դիտենք որպես նեոլիբերալ շարժումներ, քանի որ դրանք ընդհանուր առմամբ տարբեր արժեքներ են առաջ մղում: Չնայած երկուսն էլ հիմնված են անհատների հանդեպ բարոյական հարգանքի վրա, նրանք լիովին տարբերվում են այն բանից, թե ինչն են նրանք համարում կարևոր իրավունքներ: Նեոլիբերալները ասում են, որ դա պայմանագրեր կնքելու, գլոբալ կապիտալ տեղափոխելու և հարկերից զերծ մնալու ազատությունն է, մինչդեռ իրավապաշտպանները հետաքրքրված են այլ տարբեր իրավունքներով, ինչպիսիք են կարծիք արտահայտելու, սեփական դավանանքի ազատությունը կամ խոշտանգումների չենթարկվելը: Նրանք երկուսն էլ պաշտպանում են մասնավոր սեփականության իրավունքը, բայց գործնական մակարդակում ես չգիտեմ որևէ մարդու իրավունքների հասարակական կազմակերպություն, որը հետապնդեր հարուստների և սեփականատերերի շահերը: Կապը այլ տեղ է:

Մենք չպետք է մարդու իրավունքների շարժումները ընկալենք որպես նեոլիբերալ շարժումներ, քանի որ դրանք ընդհանուր առմամբ տարբեր արժեքներ են առաջ մղում:

Սոցիալիստական շարժումները և արհմիությունները հզոր քաղաքական ուժեր էին իրավապաշտպան կազմակերպությունների ի հայտ գալուց առաջ: Այդ շարժումները ցրեցին անհավասարությունը՝ ճնշում գործադրելով հարուստների վրա՝ հանուն ամբողջ հասարակության, ներառյալ աշխատավոր դասը: Մյուս կողմից, մարդու իրավունքների շարժումները կա՛մ չեն առնչվում խտրաբաժան անարդարության հետ ( distributional injustice), կա՛մ կենտրոնանում են միայն վատթարագույնի վրա: Այս մոտեցումը անտեսում է ապրանքների և ծառայությունների արդար բաշխումը հասարակության մեջ:

Քանի որ մարդու իրավունքների դարաշրջանը շատ տեղերում համընկնում էր հարուստների և մնացածների միջև աճող անջրպետների հետ, կարելի է ասել, որ մարդու իրավունքներին հաջողվեց համակերպվել նեոլիբերալիզմի հետ: Իրավապաշտպաններն ու փաստաբաններն ինքնին չեն օգնում նեոլիբերալներին, բայց եթե ուզում եք փոխաբերության տեսակետից մտածել, իրավապաշտպան շարժումները փորձում են պաշտպանական հարկ կառուցել վատթարագույնի համար, մինչդեռ նեոլիբերալները փորձում են ոչնչացնել խտրաբաժան անարդարության ցանկացած պատնեշ:

Վաղուց ակնհայտ էր, որ չնայած մարդու իրավունքների նկատմամբ հարգանքին, անհավասարություններն աճում էին: Ինչո՞ւ ոչ ոք դրանով չի զբաղվել: Արդյո՞ք այս ձախողումը պայմանավորված էր մանր տնտեսության և Վաշինգտոնի կոնսենսուսի գաղափարներով, համոզելով մարդկանց, որ երկարաժամկետ հեռանկարում բոլորը կշահեն հարուստների՝ ավելի հարուստ դառնալուց:

Պատկերն ավելի բարդ է: Մենք կարող ենք տարբերակել երեք տարբեր պահեր. նախ ՝ 1970-ականները, երբ աշխարհը սկսեց հոգ տանել մարդու իրավունքների մասին. երկրորդ ՝ 1990-ականները, երբ Սառը պատերազմի ավարտը հանգեցրեց գաղափարի վերագնահատմանը. և երրորդ՝ ֆինանսական ճգնաժամի ժամանակը, որը մեծ հետաքրքրություն առաջացրեց անհավասարությունների նկատմամբ:

Այս փուլերից առաջինում`1970-ականներին, մարդու իրավունքները հայտնի դարձան նրանց շրջանում, ովքեր դրա կարիքն ունեին, քանի որ չունեին ավելի լավ տարբերակ: Օրինակ՝ Արևելյան Եվրոպայում այլախոհները, որոնցից ոմանք այն ժամանակ դեռ մարքսիստ էին, կամ Լատինական Ամերիկայի հեղափոխականները, ովքեր նման գաղափարներ ունեին հավասարության մասին, երկուսն էլ բախվում էին պետությունների հետ, որոնք հակված էին հրաժարվել խտրաբաժան արդարությունից և կենտրոնանալ բացառապես հիմնական քաղաքացիական ազատությունների վրա: Եթե նայեք 1970-80-ականներին Արևելյան Եվրոպայի այլախոհների գրություններին, նրանք ասում են, որ այն պայմանը, որով նրանք կարող են հաջողության հասնել Սովետական Միության և նրա դաշնակիցների դեմ, ոչ թե սոցիալական արդարության կոչ անելն է, այլ մի քանի հիմնական բարոյական արժեքների վրա կանգնելը։

Շատերը սկսեցին կիսել այն տեսակետը, որ անհավասարությունը սոցիալական ճգնաժամ է, որի հետ պետք է հաշվել:

Ավելի ուշ՝ կոմունիզմի փլուզումից հետո եկող տարիները, երբ ազատական ժողովրդավարությունն ու շուկայական կապիտալիզմը հաստատվել էին որպես նոր ժողովրդավարական մոդելներ, բնութագրվեցին որպես մարդու իրավունքների վերաբերյալ շփոթմունք: Ոմանք, անշուշտ, հավատում էին, որ Վաշինգտոնի կոնսենսուսը լավ արդյունք կունենա: Մյուսները դատեցին, որ այդ ծրագրին այլընտրանք չկա, և, հետևաբար, ավելի ու ավելի քիչ էին կենտրոնանում խտրաբաժան անարդարության վրա:

Երրորդը փուլը հուզիչ պահ է՝ 2008-ի ֆինանսական ճգնաժամից հետո, երբ երիտասարդները սկսեցին պահանջել ավելի հավակնոտ քաղաքականություն: Սրանք այն մարդիկ են, ովքեր մոբիլիզացվում էին ոչ թե մարդու իրավունքների, այլ 1% -ի անհամաչափ արտոնությունների շուրջ: 21-րդ դարում Թոմաս Պիկետտիի մայրաքաղաքի հրապարակումից հետո շատ մարդիկ սկսեցին կիսել այն կարծիքը, որ անհավասարությունը սոցիալական ճգնաժամ է, որի հետ պետք է հաշվել:

Ինչպե՞ս ազդեցին վերջին շարժումները մարդու իրավունքների դիսկուրսի վրա, ինչպես օրինակ՝ Օկուպացնել Ուոլ Սթրիթը։

1990-ականներից ի վեր տնտեսական և սոցիալական իրավունքների նկատմամբ հետաքրքրությունն աճում էր: Նույնիսկ 1990-ականների կեսերին Վաշինգտոնի կոնսենսուսը վերանայվեց` ներառելով անվտանգության ցանցերը` առնվազն տեսականորեն: 1998-ին Հարավաֆրիկյան սահմանադրության նման սահմանադրությունները փորձաշրջան դարձան տնտեսական և սոցիալական իրավունքների դատական կիրառման համար: Բայց 2008 թվականը շատ ակտիվիստների համար բացահայտեց, որ մենք չենք կարող կենտրոնանալ աղքատների վրա և ստիպել բոլորին պաշտպանել նրանց՝ առանց հարուստների դերը վերանայելու: Մարդու իրավունքների շարժումները մինչ այժմ դա չեն արել: Այս մյուս շարժումները շատ ավելի գրավիչ և հետաքրքրաշարժ են երիտասարդների համար, քանի որ նրանց հետաքրքրում է բաշխողական կամ խտրաբաժան ամբողջական պատկերը, ոչ միայն աղքատների ճակատագիրը: Նրանք ավելի շատ հանրայնորեն պախարակում են հարուստներին, այլ ոչ թե մեղադրում սոցիալական անարդարության մեջ:

Իրավապաշտպան կազմակերպությունները, ինչպիսիք են Human Rights Watch-ը, հիմնականում կենտրոնանում են բացասական իրավունքների պաշտպանության վրա (ազատություն դրանից): Ի՞նչ եք կարծում՝ կարող են նրանք փոակերպվել դրական իրավունքներ ստանալու համար (ազատություն ստանալու համար), թե՞ գուցե մեզ պետք են տարբեր կազմակերպություններ:

Մեծամասամբ տնտեսական և սոցիալական իրավունքները իրենց տեսակով վերաբերում են ամենավատից պաշտպանությանը, այլ ոչ թե հասարակության ընդհանրական պատկերին: Դրանք հավասարազոր չեն բաշխված: Այսպիսով, չի կարելի ասել, որ դրական իրավունքները հավասարազոր են ՝ ոչ տեսականորեն, ոչ էլ գործնականում:

Իրավապաշտպան կազմակերպություններին ուղղված այն քննադատությունը, որ նրանք անտեսում են դրական իրավունքները, հին է, ու գուցե ոչ ողջամիտ: Գլոբալ Հարավի իրավապաշտպան կազմակերպությունների մեծ մասն այժմ պաշտպանում են տնտեսական և սոցիալական իրավունքները, ուստի գործնականում հնարավոր է այդպես էլ գործել: Բայց Գլոբալ Հյուսիսում գործող հիմնական կազմակերպությունները հաճախ անտեսում են տնտեսական և սոցիալական իրավունքները: Ասվածի դասական բացատրությունը կլինի ասելը, որ նման կազմակերպությունները չեն կարող պետությանը ստիպել որոշակի գործեր անել: Նրանք պնդում են, որ բացասական իրավունքները, ինչպիսիք են ազատ խոսքի կամ խոշտանգումներից ազատ լինելու իրավունքը, պետությանը կոչ է անում՝ ոչինչ չանել: Բայց չէ՞ որ նրանք կարող են ինչ-որ բան անել: Մինչդեռ առողջապահության իրավունքը պետությունից ենթադրում է որոշակի միջամտություն, ինչը շատ ավելի դժվար է:

Առաջավոր իրավապաշտպան կազմակերպությունները երբեք նույն կարևորությամբ չեն առաջնորդվելու տնտեսական ու սոցիալական իրավունքների և քաղաքացիական ազատությունների միջև:

Այդ առարկությունը հիմնականում անտեսվել է, իսկ բացասական և դրական իրավունքների տարբերակումը մի քիչ հնացել է: Նույնիսկ ազատ խոսքի իրավունքը պահանջում է, որ պետությունը ծախսեր կատարի, որպեսզի իր գործակալները չխանգարեն խոսքին, և որ մյուսները նույնպես չխանգարեն: Բայց հիմնական խնդիրն այն է, որ ստանդարտները, որոնցով մենք առաջնորդվում ենք, իրոք, տարբեր են: Եթե մենք շահագրգռված ենք խոշտանգումներից ազառ լինելու իրավունքով, ապա աշխարհում ամեն տեղ պետք է որ պետությունները դադարեցնեն խոշտանգումները և համոզվեն, որ իրենց քաղաքացիները չեն խոշտանգվում մասնավոր դերակատարների կողմից: Բայց եթե ասում եք, որ առողջության կամ ջրի իրավունք կա, պետք է նաև որոշեք, թե դա ինչ է նշանակում: Որքա՞ն առողջապահություն պետք է մատուցվի քաղաքացիներին: Ե՞րբ կարող է պետությունն ասել, որ այլևս ի վիճակի չէ հոգալ քաղաքացիների կարիքները: Որքա՞ն պետք է պետությունը ներդնի առողջապահության ոլորտում` համեմատած այլ գերակայությունների հետ: Տնտեսական և սոցիալական իրավունքների հետ կապված այս բոլոր անհանգստությունները լուրջ են, և դրանք նաև դժվարացնում են դրանց հետ կապված պահանջներ ներկայացնելը: Հավանական եզրակացությունն այն է, որ առաջավոր իրավապաշտպան կազմակերպությունները երբեք նույն կարևորությամբ չեն առաջնորդվելու տնտեսական ու սոցիալական իրավունքների և քաղաքացիական ազատությունների միջև:

Կարո՞ղ եք բացատրել, թե ինչու տնտեսական և սոցիալական իրավունքները հավասարազոր չեն:

Նախ, եկեք պարզապես տարբերենք հավասարության երկու տեսակներից` կարգավիճակի հավասարություն և բաշխման հավասարություն: Ես կարող էի խտրական կամ անհավասար վերաբերվել մարդուն` ելնելով նրա տեսակից. մարդու իրավունքները հստակ սահմանում եմ մարդկանց միջև հավասարությունը, որը մենք կարող ենք անվանել կարգավիճակի հավասարություն: Մարդու իրավունքները դատապարտում են անհավասար վերաբերմունքը ռասայի, սեռի, սեռական կողմնորոշման և այլնի հիման վրա: Բայց կարգավիճակի հավասարությունը տարբերվում է բաշխման հավասարությունից և հատկապես դրա արդյունքների կամ ազդեցության հավասարությունից, որոնք ուսումնասիրում են, թե ինչպես են հասարակության մեջ տարածվում եկամուտը և հարստությունը, իսկ ավելի լայն՝ կյանքի լավ բաները:

Մարդու իրավունքները, ըստ էության, ոչինչ չունեն ասելու ուղղակիորեն եկամտի և հարստության անհավասարությունների մասին:

Մարդու իրավունքները, ըստ էության, ոչինչ չունեն ասելու ուղղակիորեն եկամտի և հարստության անհավասարությունների մասին: Կարող եք կարդալ մարդու իրավունքների բոլոր հռչակագրերն ու պայմանագրերը, և դրանցից ոչ մեկը չի առնչվում այս խնդրին: Պայմանագրերը, որոնք վերաբերում են տնտեսական և սոցիալական իրավունքներին, վերաբերում են միայն ապրանքի կամ ծառայության որոշակի թվով իրավունքներին, բայց դրանք չեն նշում հավասար բաշխման մասին: Տեսականորեն, մենք նույնիսկ կարող ենք պատկերացնել, որ ավելի ու ավելի շատ տնտեսական և սոցիալական իրավունքներ են իրագործվում, մինչդեռ ընդհանուր անհավասարությունը մեծանում է: Հարուստները կարող էին շատ ավելի հարստանալ, նույնիսկ եթե աղքատներն ընդամենը մի փոքր ավելի լավ վիճակում են: Մարդու իրավունքները պարզապես բաշխողական հավասարություն չունեն, նույնիսկ թղթի վրա, էլ ուր մնաց գործնականում:

Բայց ի՞նչ անել, եթե հաշվի առնենք, որ մեր ռեսուրսներից շատերը վերջավոր են, և որ աճը չի կարող շարունակվել առանց վերջի: Այդ դեպքում արդյո՞ք բավարարության գաղափարը և վերջավորության իրողությունը մեզ չեն մղի դեպի ավելի հավասար հասարակության:

Դա արտացոլում է հնարավոր արդյունքը, բայց համահունչ չէ այն ամենին, ինչ մենք սովորաբար տեսնում ենք: Ապրանքներն ու ծառայություններն իսկապես վերջավոր են, բայց դրանք ունեն նաև զգալի աճել են վերջին շրջանում: Հիմնական հարցն այն է, թե ով է տնօրինում այս շահույթը: Առայժմ, որպես հասարակություն, մենք ամեն տարի շատ ավելի ապրանքներ և շատ ավելի շատ փողեր ունենք, և հարուստները գրավում են դրանց մեծ մասը, աղքատները ինչ-որ օգուտ են ստանում, մինչդեռ միջին խավերը լճանում են:

Մարդու իրավունքները, կենտրոնանալով աղքատների շրջանում վատթարագույն իրավիճակի վրա, մեզ ստիպում են արդարացնել հարուստներին միջին խավը խեղաթյուրելու համար:

Այլ կերպ ասած՝ մարդու իրավունքները միջին խավի մասին չեն և չեն նայում, թե ինչպես են հարուստները վերցնում հասարակության այդքան շատ ձեռքբերումները: Այն, ինչ անում են մարդու իրավունքները, և դա հնարավոր է՝ աղետալի է, այն է, որ կենտրոնանալով աղքատների շրջանում վատթարագույն իրավիճակի վրա՝ մեզ ստիպում են արդարացնել հարուստներին միջին խավը խեղաթյուրելու համար:

Գո՞ւցե սա է պոպուլիստական կուսակցությունների վերելքի հետևում կանգնած:

Պոպուլիստական խմբերը աղքատների կողմից կամ նրանց համար շարժումներ չեն: Դրանք ընտրողների շարժումներ են, որոնք դժգոհ են էլիտաներից: Ռասիզմը պատկերի մի մասն է, բայց եթե դուք օրինակ եք վերցնում Հունգարիայի նման մի վայր, որտեղ էապես ոչ մի միգրանտ չի թույլատրվում մուտք գործել, ապա պետք է մտածեք, թե ներգաղթն իրո՞ք բացատրում է քվեարկության վարքը: Շատ տեղերում անհավատալի է թվում, որ անհավասարությունը դուրս կմնա պոպուլիզմի ախտորոշումից: Ընտրողները ընկալում են, որ նրանք լճանում են, մինչ հարուստները ավելի ու ավելի շատ են վաստակում՝ որպես ազգային եկամտի տոկոս: Դա ինչ-որ մեկին կտխրեցնի:

Մարդու իրավունքները, որպես այդպիսին, տիեզերական նորմեր են և ընդգրկված են մի շարք միջազգային պայմանագրերում, բայց այն աստիճանը, որով ինչ-որ մեկը կարող է օգտվել իր՝ մարդու իրավունքներից, մեծապես կախված է այդ անձի քաղաքացիությունից և նրա բնակության վայրից: Ինչպե՞ս կբնութագրեք քաղաքացիության դերը այս հավասարում:

Սա մեզ հիշեցնում է, թե ինչպես են մարդու իրավունքների ի սկզբանե շարժումները առաջանում: Մարդու իրավունքները հիմնականում վերաբերում են մարդկանց պաշտպանելուն և նրանց սեփական պետության մեջ իրավունքներ տրամադրելուն, բայց ոչ մի շարժում մարդկանց իրավունք չի տալիս տեղափոխվել մեկ այլ պետություն, բացառությամբ այն նեղ և հազվագյուտ հանգամանքի, երբ նրանք ունեն հետապնդումների հիմնավորված վախ:

Այս գլոբալ խնդիրը կա, և մարդու իրավունքների հայեցակարգը չունի այն ձևակերպելու գործիքներ:

Միլիոնավոր մարդիկ փորձել են հասնել եվրոպական պետության սահմանը, որը կարող է ընդունել իրենց: Երբեք միջազգային հանրության կողմից անհատներին չի տրվել տեղափոխվելու իրավունք, կամ էլ գլոբալ անհավասարությունը լուծել տեղափոխման միջողով, ինչը, հավանաբար, փորձում են անել միգրանտների մեծ մասը: Սա կրկին մարդու իրավունքների հսկայական սահմանափակում է։ Այս գլոբալ խնդիրը կա, իսկ մարդու իրավունքների հայեցակարգը չունի գործիքներ ազդելու նրա վրա, առավել ևս լուծելու այն։

Ինչպիսի՞ գլոբալ կառավարում կարող է օգնել մեզ միջնորդել առկա խնդիրներին:

Չի կարելի չափազանց ուտոպիստական դառնալ: 1970-ականներին բարձրաձայնվեց առաջարկ` ստեղծել բարօրության գլոբալ կառուցվածքի նման մի բան, որը պետք է մեղմացնի անհավասարությունները ոչ միայն պետությունների ներսում, այլ նաև նրանց մեջ: Դա այժմ հեռանկարային չէ՝ հիմնականում այն նեոլիբերալ կառավարման շնորհիվ, որը մենք ունեցել ենք այդ օրվանից: Կարճաժամկետ հեռանկարում աշխարհում անհավասարության հաղթահարման ամենաիրական միջոցը դիտելն է առանձին պետությունների առաջարկները բարեկեցության կառավարման վերաբերյալ և դրանք մասամբ մասշտաբավորելու։ Շատ կառավարություններ արդեն սկսել են մտածել ավելի առաջադեմ լուծումների մասին: Կանաչ կուսակցությունները կարող են նաև առաջ տանել այս գործընթացը, և տարբեր կանաչ կուսակցությունների համագործակցությունը սահմաններից դուրս հիանալի առաջին քայլ է:

Համաշխարհային կառավարումը չի կարող փոխվել, մինչև գոնե որոշ պետություններ չշարժվեն առաջադեմ ուղղությամբ: Ուստի հարցն այն է, թե ինչպե՞ս են նոր շարժումները հիմնավորելու ազգային մակարդակում իշխանություն նվաճելու և ներքին ընտրողներին գլոբալ քաղաքականությամբ ծառայելու առաքելությանը, որոնք ներառում են ոչ քաղաքացիներին նաև: Հնարավո՞ր է համոզել ազգային քաղաքացիներին համաշխարհային արդարությանն ուղղված աշխարհաքաղաքական ծրագրով:

Դուք դասավանդում եք Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից ի վեր ամերիկյան պահպանողականության քաղաքական հետագծի մասին: Ի՞նչ դեր խաղացին այնտեղ մարդու իրավունքները:

Փոխկապվածությունները շատ չեն, բայց ճիշտ է, որ ամերիկացի պահպանողականների մեծ մասը մերժում է մարդու միջազգային իրավունքները, բացառությամբ այն բանի, ինչ Ամերիկան «արտահանում» է այլ մարդկանց: Այդ առումով առաջնորդները եղել են նեոկոնսերվատիվներ, ովքեր 1970-ականներից ի վեր ունեցել են իրենց տեսլականը մարդու իրավունքների միջազգային լինելու մասին: Այս արտահանումը կապված էր մեկ այլ գաղափարախոսության հետ, որը կոչվում էր «ժողովրդավարության խթանում» և հանգեցրեց պահպանողական գաղափարի, որ Ամերիկան տեր կանգնի մարդկային արժանապատվությանը ամբողջ աշխարհում, անհրաժեշտության դեպքում՝ զենքի ճանապարհով՝ փոխելով ռեժիմները Իրաքի նման վայրերում կամ վերջերս Վենեսուելայի ԱՄՆ պետքարտուղար Մայք Պոմպեոն հիմնադրել է նոր հանձնաժողով՝ վերանայելու մարդու իրավունքները: Մենք կտեսնենք, թե արդյո՞ք այդ հարցման արդյունքները լավ պատասխան են տալիս այն հարցին, թե ներկայումս ամերիկացի պահպանողականներն՝ ինչ կարծիք ունեն մարդու իրավունքների գաղափարի վերաբերյալ:

Այն գաղափարը, որ Ամերիկան տեր է կանգնելու մարդկային արժանապատվությանը ամբողջ աշխարհում, շատ պահպանողական է:

Այսպիսով, առայժմ պարզ չէ, թե ինչպես է Դոնալդ Թրամփը կամ նրա թիմը տեսնում մարդու իրավունքները:

Թրամփը գործիչ է, ում տակ շատ տարբեր խմբավորումներ են պատերազմում: Մի խմբակցություն իսկապես հավատում է մարդու իրավունքներին, բայց կարծում է, որ մարդու իրավունքները խլել են այն մարդիկ, ովքեր տարածում են հղիության արհեստական ընդհատման կամ նույնասեռական ամուսնությունների իրավունք: Այս խմբակցությունը հիմնականում մտահոգված է աշխարհում իրենց կրոնական ազատության իրավունքի ոտնահարումներով։ Բայց ԱՄՆ պահպանողական քաղաքական ասպարեզում ոչ բոլորն են ընդունում ցանկացած տեսակի մարդու իրավունքների քաղաքականության անհրաժեշտությունը: Պահպանողականները դուրս են եկել Թրամփի դեմ ոչ այն պատճառով, որ նա այդքան քիչ է մտածում մարդու իրավունքների մասին, այլ այն պատճառով, որ նա վիճարկել է աշխարհում ԱՄՆ-ի ավանդական զինված գերակայությունը: Երբ Թրամփը դուրս եկավ Սիրիայից, բողոքն ուղղված էր ոչ թե դրան հաջորդած մարդու իրավունքների խախտումներին, այլ ԱՄՆ-ի քրդական դաշնակցի «դավաճանությանը», ինչպես նաև իր գործընկերների հանդեպ Ամերիկայի ստանձնած պարտավորությունների վստահելիությանը կամ աշխարհի տնտեսությանը: Թրամփը մատնացույց է անում հետիմպերիալ Միացյալ Նահանգներ, ինչը ոգևորիչ է նույնիսկ երբ նրա ձեռնարկած քայլերը անխոհեմ են և քիչ են ազդում Ամերիկայի արտաքին քաղաքականության ադապտացմանը աշխարհաքաղաքական իրողություններին: